H. Nicolaas van Myra

 
Nicolaas van Myra (Grieks: Ἅγιος Νικόλαος Μυριώτης, Agios Nikolaos Myriotis of ( Νικόλαος ὁ Θαυματουργός, Nikolaos o Thaumaturgos, "Nikolaas de Wonderdoener"), Nicolaas van Bari of Nicolaas van Patara (Grieks: Νικόλαος Πάταρα) (geboorte- en sterfjaar onbekend, waarschijnlijk geboren omstreeks 280 te Patara in Lycië en overleden op 6 december in 342 of 352) was in de 4e eeuw bisschop te Myra, de toenmalige hoofdplaats van Lycië in Klein-Azië. Hij werd later heilig verklaard en is de hoofdpersoon in tal van legenden, bijvoorbeeld de Legenda Aurea van de 13e-eeuwse geleerde dominicaan Jacobus de Voragine. Belangrijke elementen van het Sinterklaasfeest gaan op hem terug.
 
De informatie die over het leven van Sint-Nicolaas beschikbaar is, is waarschijnlijk eerst mondeling overgeleverd en in een later stadium op schrift gesteld. Ze komt uit de verschillende levensverhalen. De belangrijkste Vitae zijn de Vita per Michaelem (de best begrijpelijke) en de Vita per Metaphrasten (de oudste van de twee). In de Vita per Michaelem is de meeste informatie terug te vinden, onder meer de namen van Nicolaas' Lycische ouders zijn er vermeld; ze worden nergens anders aangetroffen.
 

Uit deze bron komt de informatie dat de jonge Nicolaas in 280 in Patara, niet ver van Myra, het tegenwoordige Demre, in Klein-Azië werd geboren. Volgens de Vita Compilata, een derde vita, was hij kind van welgestelde, zeer gelovige ouders.
 
Aan de kleine Nicolaas werden al vanaf de geboorte wonderen toegewezen. Zo kon hij direct na de geboorte rechtop in zijn badje staan, de handen ten hemel geheven, alsof hij God dankte voor het mirakel van zijn geboorte en wou hij op de vastendagen, woensdag en vrijdag, niet van moeders borst drinken. Verder kende hij op vroege leeftijd de namen van de hemellichamen uit zijn hoofd.
 
Het was al snel duidelijk dat Nicolaas - vernoemd naar zijn oom (waar hij vaak mee verward wordt), bisschop in een naburige gemeente - zijn leven aan de dienst van God zou gaan wijden. Er werd een verband gezien met de Bijbelse figuur Samuel. Nicolaas' moeder kon net als de moeder van Samuel geen kinderen krijgen, en kreeg uiteindelijk een kind in ruil voor de belofte dat het in dienst van God zou treden. Net als Samuel was Nicolaas al op vroege leeftijd geliefd bij de bevolking. Hij begreep snel dat hij een hogere taak te vervullen had (I Samuel 3:20). Samuel was de laatste en belangrijkste der Richteren, die ook koningen zou zalven. Ook hier ligt een overeenkomst, want tijdens Nicolaas' leven zou het christendom in het Romeinse Rijk belangrijk worden.
 
Volgens de later heilig verklaarde Simeon de Vertaler (in de Vita per Metaphrasten), was Nicolaas een goede leerling, ging hij met regelmaat naar de kerk en was hij - waar nodig - behulpzaam. Al op een leeftijd van 19 jaar werd de jonge Nicolaas door zijn oom, de bisschop, tot priester gewijd en legde hij de kloostergeloften af. Zijn oom sprak de verwachting uit dat Nicolaas zelf óók bisschop zou worden en een leven van verlichting zou leiden. Door zijn strenge discipline inzake de vasten, zijn goede wil en zijn gebeden voor iedereen was hij een voorbeeld voor anderen.
 
Toen zijn oom een reis maakte naar Jeruzalem, werd de jonge Nicolaas benoemd tot gevolmachtigde in zijn klooster Nieuw Zion. Volgens de overlevering bestuurde hij het klooster zó goed dat het leek alsof de bisschop zelf aanwezig was.
 
Volgens dezelfde Simeon de Vertaler heeft de heilige meermalen het Heilige Land bezocht, en vatte hij telkens het plan op om er meerdere weken te verblijven, maar een "engel des Heeren beval hem om huiswaarts te keren". Dit betekende dat zijn parochie in gevaar was en hij zijn bovenmenselijke krachten aldaar moest gebruiken. Eens probeerde bij zo'n gelegenheid een zeeman hem te bedriegen, maar Nicolaas verijdelde dat plan, en sprak streng: Probeer nu nooit meer iemand te bedriegen. Vaar naar huis, en mijn zegen zal je vergezellen. Vandaar staat hij bekend als vergevingsgezind.
 
Aan de vooravond van zijn bisschopswijding ontving Nicolaas volgens de Vita Compilata een versie van de Bijbel uit de handen van Jezus.
 
Volgens een verhaal nam Nicolaas in 325 als bisschop deel aan het Concilie van Nicaea. De voornaamste aanleiding tot bijeenroepen van het concilie was de onrust ontstaan door de leer verspreid door Arius. Volgens het verhaal gaf Nicolaas, een fervent tegenstander van Arius, deze laatste een klap in het gezicht tijdens het concilie. Hierna werd Nicolaas in de kerker gegooid, maar 's nachts uit zijn boeien bevrijd door Maria en kreeg hij van haar zijn bisschoppelijke gewaden terug alsook een Bijbel. Gedurende de verdere duur van het concilie werd er bij grote vraagstukken beslist volgens de mening van Nicolaas. Tot daar het verhaal. Hoewel de gebeurtenissen van het concilie van Nicea goed gedocumenteerd zijn, wordt er in de concilieverslagen helemaal geen melding gemaakt van dit incident. Men vindt zelfs geen aanwijzing dat Nicolaas aanwezig was. Het verhaal wordt aldus meestal als een mythe beschouwd.
 
Gedurende zijn leven zou Nicolaas vele malen de bevolking tegen demonen hebben beschermd, maar ook na zijn dood zou hij verder voor zijn mensen hebben gezorgd. Zo zou hij tijdens hongersnoden schepen hebben behoed voor de ondergang.
 
Hij werd begraven in Myra, waar zijn basiliek nog steeds te bezichtigen is.
 
Nicolaas nodigt drie oost-romeinse legeraanvoerders uit in Myra. Zij zijn getuige hoe de bisschop drie onschuldig ter dood veroordeelde mensen voor de executie redt. Terug in Constantinopel worden de veldheren het slachtofer van een intrige en zelf ter dood veroordeeld. In de kerker bidden ze om de hulp van Nicolaas, die daarop in de droom van de keizer en hem waarschuwt voor de gevolgen van de executie van de onschuldigen. De keizer stelt de legeraanvoerders daarop in vrijheid.
 
De naastenliefde van Sint-Nicolaas
De Legenda Aurea vertelt het verhaal van een arme man, die drie dochters had. In die dagen werd van de vader verwacht, dat hij de toekomstige echtgenoot iets van waarde aanbood: een bruidsschat. Hoe hoger de bruidsschat, des te groter de kans dat een jonge vrouw een goede echtgenoot zou vinden. Zonder bruidsschat was het waarschijnlijk dat de vrouw nooit zou trouwen. Vanwege de armoede van de man waren zijn dochters gedoemd als slaven te worden verkocht. Echter, op drie verschillende gelegenheden verscheen een buidel met goud in het huis, die voorzien waren van een volwaardige bruidsschat. Van de geldbuidels, die door een open raam werden gegooid, wordt gezegd dat ze in de schoenen terecht kwamen die voor de haard stonden te drogen. Soms zijn de geldbuidels weergegeven dan wel geïnterpreteerd als sinaasappels of mandarijnen, hetgeen kan verklaren waarom de Sint uit Spanje komt. Dit verhaal verklaart ook het strooigoed en het zetten van de schoen. Drie zakjes met goud staan symbool voor Sint Nicolaas. Ook de munten van chocolade die vaak deel uitmaken van het strooigoed gaan op dit verhaal terug.
 
De drie studenten
Een ander verhaal vertelt van drie theologiestudenten, die op hun weg naar Athene door een herbergier werden vermoord. De herbergier borg het vlees van de studenten op in een ton met pekel. Enige tijd later bezocht Sint Nicolaas dezelfde herberg, en droomde ’s nachts van de misdaad die de herbergier begaan had. Nicolaas riep de herbergier en bad tot God, waarna de studenten weer tot leven werden gewekt. In Frankrijk is er een soortgelijk verhaal, waarin drie kleine kinderen tijdens hun spel verdwaald raken en worden verleid en gevangen door een slager. Sint Nicolaas verschijnt, roept tot God, herstelt de kinderen het leven en brengt ze terug naar hun ouders.
 
De hongersnood van Myra
Nicolaas vermenigvuldigde zakken graan die per schip in de haven van Myra kwamen. Hierdoor werd een hongersnood vermeden. Deze legende doet denken aan de wonderbare broodvermenigvuldiging van Christus.
 
Het kind in bad
Een moeder was haar kind aan het wassen. Om het water niet snel te laten afkoelen had ze de kuip op het vuur gezet, terwijl ze het kind waste. Toen ze de klok hoorde luiden herinnerde ze zich dat de nieuwe bisschop, Nicolaas, vandaag ingehuldigd zou worden, en daarom haastte ze zich naar de kerk. Opeens herinnerde ze zich dat ze het kind op het vuur had laten staan en rende in paniek terug. Thuisgekomen zag ze dat het kind in het badje zat te spelen. Nicolaas had een wonder verricht; het water was niet gaan koken en het kind had zich niet verbrand.
 
Sint Nicolaas redt de zeelieden tijdens de storm, ca. 1425
 
De storm
 
Nicolaas werd aangeroepen door zeelieden wier schip zinkende was. Hij verscheen en bracht de storm tot bedaren. Dit verhaal heeft overeenkomsten met het bedaren van de storm door Christus.
 
Men veronderstelt dat deze legende is ontstaan doordat een afbeelding van de vleeskuip met drie kinderen werd aangezien voor een bootje.
 
De zoon van de edelman
De zoon van een edelman was krijgsgevangen gemaakt door een heidense koning. Hij vertelde de koning over Sint-Nicolaas. De koning sprak honend dat Nicolaas de jongen niet kon bevrijden. Hierop verscheen Nicolaas in een glorie van wolken. De jongen werd bevrijd en overgedragen aan zijn vader.
 
Een andere versie van dit verhaal vindt plaats na de dood van Sint Nicolaas. De stedelingen van Myra waren zijn naamdag aan het vieren toen een groep Arabische piraten vanuit Kreta in het gebied van Myra kwamen. Zij stalen de relikwieën uit de kerk van Sint Nicolaas. Terwijl zij de stad verlieten, ontvoerden zij een jongen, Basilios, om hem als slaaf te kunnen verkopen. In dienst getreden als slaaf werkte Basilios voor een koning als wijnschenker, die hem gekocht had omdat Basilios niet zou kunnen verstaan wat de koning tegen zijn raadslieden zou zeggen. Het hele volgende jaar zou Basilios de koning zijn wijn schenken in een prachtige, gouden karaf. In Myra kwam Nicolaas’ naamdag steeds dichterbij. Basilios’ moeder wilde niet aan het feest meedoen, omdat de dag voor haar tragische herinneringen opriep. In plaats mee te doen aan het feest bad zij om Basilios’ veiligheid. Terwijl Basilios zijn diensten voor de koning verrichtte, werd hij plotseling uit de zaal geplukt, de gouden karaf nog in de hand. Sint Nicolaas verscheen voor de doodsbange jongen, zegende hem en bracht hem terug naar zijn ouders in Myra.
 
Nicolaas van Myra werd begraven in Myra, nabij het huidige Demre in het zuidwesten van Turkije. In 1087 werden zijn relieken door Italiaanse kooplieden van Myra naar Bari overgebracht, om ze te beschermen tegen de oprukkende islam. Hier werd speciaal voor hem een kerk gebouwd, de Basiliek van Sint-Nicolaas.
 
In de 7e eeuw breidde de verering van Nicolaas zich van Griekenland uit naar Rome, en het huwelijk van de byzantijnse prinses Theophanu met keizer Otto II zorgde in de 10e en 11e eeuw voor een verdere verspreiding naar het noorden, Frankrijk, Engeland, Duitsland en Nederland.
 
Met de hervorming van de katholieke feestkalender van 1969 werd Nicolaas als officiële heilige geschrapt.
 
In 1997 vroeg Turkije aan Italië om teruggave van de relieken, maar dat verzoek werd afgewezen. Turkije gaat Italië opnieuw om teruggave van de botten van Nicolaas van Myra vragen meldde de Engelstalige versie van de krant Hürriyet op 29 december 2009. De Turkse minister van Cultuur Ertuğrul Günay kondigde aan dat de vraag om teruggave een onderdeel van een offensief is om Turks erfgoed terug te krijgen.
 
Als argument hiervoor wordt door de Turkse archeoloog professor Nevzat Cevik genoemd dat Nicolaas nooit zou hebben verklaard dat hij in Italië begraven wilde worden. Hij leefde en stierf in Turkije en zou daarom aldaar moeten rusten.
 
De naamdag van de heilige is 6 december. De viering van Sint-Nicolaas' naamdag is waarschijnlijk in het verleden samengevoegd met de viering van een Germaans feest, waarschijnlijk de Wilde Jacht van Wodan, en deze figuur is als Sinterklaas de centrale figuur geworden in het kinderfeest dat op 5 december ("pakjesavond") en op 6 december (de feitelijke feestdag) in respectievelijk Nederland en België wordt gevierd.
 
Sint-Nicolaas is de beschermheilige van apothekers, prostituees, boogschutters, kinderen, ongehuwde vrouwen, kooplieden, studenten, geliefden, slagers, dieven, moordenaars, piraten et cetera en schutspatroon van de zeelieden. Veel havensteden hebben Sint-Nicolaas als beschermheilige.
 
Sint-Nicolaas wordt in de Oosters-orthodoxe Kerk zeer vereerd en zijn beeltenis is op veel iconen te vinden. Hij is één van de beschermheiligen van het belangrijkste orthodoxe land, Rusland.
 
Na de Russische revolutie werden meerdere ridderorden ingesteld met Nicolaas als patroon- en naamheilige. Zie: de Orde van Sint Nicolaas de Wonderdoener